کم‌خونی
کم‌خونی (آنمی) به حالتی اطلاق می‌شود که بدن قادر به ساختن گلبول قرمر کمی است یا مقدار هموگلوبین موجود در این سلول‌ها بسیار کم باشد. متداول‌ترین نوع کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن نام دارد و معمولا ناشی از مصرف ناکافی آهن در رژیم غذایی است. به مردان بالغ و زنان یائسه توصیه می‌شود روزانه حداقل ۸ میلی‌گرم آهن مصرف کنند. این مقدار در زنان بالغ غیریائسه به ۱۸ میلی‌گرم در روز می‌رسد. همچنین صرف غذاهای سرشار از ویتامین C به جذب بهتر آهن از مواد غذایی کمک می‌کند. زنان حداقل به روزی ۷۵ میلی‌گرم و مردان به ۹۰ میلی‌گرم ویتامین C نیاز دارند.
افزایش پلاکت خون با رژیم غذایی و مکمل ها
پلاکت خون، اجزای کوچک مسطحی است که در خون وجود دارد و از بقیه سلول های خونی بسیار کوچک تر است. این ساختارها حاوی آنزیم هایی هستند که باعث انعقاد خون می شوند و وظیفه اصلی آنها جلوگیری از خون ریزی و خارج شدن گلبول قرمز از داخل رگ است. همچنین غیر از کنترل انعقاد خون، از میزان پلاکت برای بررسی روند بهبود نارسایی مغز استخوان و بیماری های خونی هم استفاده می شود.
پلاکت خون باید بین ۱۵۰ هزار تا ۴۰۰ هزار در هر میلی متر مکعب خون برای بزرگسالان باشد. البته پلاکت خون در کودکان و نوزادان کمی بیشتر است. زمانی که پلاکت زیر ۵۰ هزار و یا این که بیشتر از یک میلیون باشد، اتفاق غیر طبیعی رخ داده است و حتما باید به آن توجه شود.
وقتی تعداد پلاکت های خون کم است، علائمی از قبیل خستگی، کبودی آسان، و لکه های ناشی از خون ریزی را روی پوست مشاهده می کنید. تعداد پایین پلاکت ها تحت عارضه ای به نام ترومبوسیتوپنی Thrombocytopenia شناخته می وشد.
برخی از عفونت ها، لوسمی، روند درمان سرطان، مصرف الکل، سیروز کبدی، بزرگ شدن طحال، بیماری های خود ایمنی و برخی از داروها می توانند منجر به ایجاد ترومبوسیتوپنی شوند.
با یک آزمایش خون ساده می توان این عارضه را تشخیص داد. اگر شما ترومبوسیتوپنی خفیف داشته باشید، می توانید از طریق دریافت رژیم غذایی سالم و برخی مکمل ها، میزان پلاکت ها را افزایش دهید. با این حال اگر این عارضه شدید باشد، نیاز به درمان های جدی تر مطرح می شود:
بالا بردن پلاکت خون با ویتامین ب 12
ویتامین B12 به حفظ سلول های خونی شما کمک می کند. کمبود ویتامین ب 12 با شمارش کم پلاکت ها همراه است. بهترین منابع ویتامین ب 12 عبارتند از جگر، سیب زمینی، تخم مرغ. این ویتامین در منابع لبنی مانند شیر و پنیر نیز یافت می شود. برخی مطالعات نشان می دهند که شیر گاو می تواند با تولید پلاکت مرتبط باشد.
نقش گلبول‌های قرمز در بدن چیست؟
گلبول‌های قرمز شکل دیسکوئیدی داشته و اصطلاحا مقعرالطرفین هستند. این شکل خاص به این دلیل است که گلبول‌های قرمز بتوانند به راحتی از مویرگ‌های بسیار نازک و باریک عبور کنند و در محل تجمع پیدا نکرده و موجب ایسکمی نشوند.
گروه خونی افراد توسط همین گلبول‌های قرمز و براساس آنتی‌ژن‌های موجود در سطح آنها تعیین می‌شود.
یکی دیگر از نقش‌های مهم گلبول های قرمز که تقریبا مهم‌ترین نقش آنها محسوب می‌شود اکسیژن‌رسانی به سلول‌ها است. در واقع گلبول‌های قرمز اکسیژن را در ریه از آلوئول‌های ریه تحویل می‌گیرند و به قلب برمی‌گردند. سپس قلب نیرویی به خون وارد کرده و آن را در تمام بدن منتشر می‌کند. این گلبول‌های قرمز از طریق مویرگ‌ها خود را به نزدیکی تمام سلول‌های بدن می‌رسانند و اکسیژن را به آنها تحویل داده و از طرفی مواد دفعی آنها از جمله دی‌اکسیدکربن را تحویل می‌گیرند. سپس دوباره به قلب بازمی‌گردند و از آنجا قلب آنها را به سمت ریه ها پمپ می‌کند. بعد از این که این گویچه‌های قرمز به ریه رفتند دی‌اکسیدکربن خود را با اکسیژن تعویض می‌کنند و دوباره چرخه از سر گرفته می‌شود.
گلبول‌های سفید چه نقشی در بدن دارند؟
گلبول‌های سفید یا لکوسیت‌ها خود به دو دسته گرانولوسیت‌ها و آگرانولوسیت‌ها تقسیم می‌شوند. گرانولوسیت‌ها شامل نوتروفیل، بازوفیل، ائوزینوفیل هستند و آگرانولوسیت‌ها شامل لنفوسیت‌ها و مونوسیت‌ها می‌شوند. وظایف هر کدام از این سلول‌ها با دیگری متفاوت است اما وجه مشترک همه این‌ها، دفاع از بدن در برابر عوامل بیگانه است. ولی اینکه در مقابل کدام یک از آنها چه زمانی وارد عمل می‌شوند تفاوت‌هایی وجود دارد. مثلا ائوزینوفیل‌ها در عفونت‌های انگلی و آلرژی‌ها وراد عمل می‌شوند. و کار نوتروفیل‌ها محافظت از بدن در برابر باکتری‌هاست.
لنفوسیت‌ها خود به دو دسته لنفوسیت‌های B و لنفوسیت‌های T تقسیم می‌شوند که انواع B در ایمنی هومورال که نیاز به ساخت آنتی‌بادی یا پادتن هست، وارد عمل می‌شوند و انواع T در ایمنی سلولی مثلا در آلودگی‌های ویروسی یا سرطان‌ها و تومورها شروع به ایفای نقش خود می‌کنند.
عوارض و علایم تغییرات سلول‌های تشکیل‌دهنده خون
افزایش بیش از حد سلول‌های خونی را پلی‌سایتمی‌ورا می‌نامند. در این صورت افراد اصطلاحا دچار پرخونی می‌شوند. ممکن است این افراد صورت گرگرفته‌ا و احساس سرگیجه به دلیل غلیظ بودن بیش از حد خون داشته باشند. این افراد باید با فاصله زمانی‌هایی کوتاه‌تر از سایرین fast خون انجام دهند تا اندکی از غلظت خونشان کاسته شود. (Fast خون به معنی خارج کردن خون از بدن است و تفاوت آن با اهدا خون در این است که این خون دور ریخته می‌شود و دوباره به فرد دیگری اهدا نمی‌شود.)
کاهش گلبول‌های قرمز خون، آنمی یا کم‌خونی نامیده می‌شود که آنمی نیز به انواع بسیار متنوعی تقسیم‌بندی می‌شود. ولی به طور کلی فرد علایمی همچون ضعف، بی‌حالی، رنگ‌پریدگی، خستگی زودرس و خونریزی‌های زیاد (در خانم‌هایی که در سنین باروری هستند) را ایجاد می‌کنند. علت بروز این علايم در آنمی مشخصا اکسیژن‌رسانی ناکافی به سلول‌هاست.
کاهش گلبول‌های سفید خون که در بعضی بیماری‌ها همچون HIV حادث می‌شود نیز امری مخاطره‌انگیز است. این مشکل سبب ضعیف شدن سیستم ایمنی می‌شود. بنابراین بدن نمی‌تواند در مقابل عوامل بیگانه به خوبی از خود دفاع کند. درنتیجه این افراد با ورود کمترین میزانی از میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا به بدنشان، مبتلا به بیماری می‌شوند.
همان طور که گفتیم در بیماری ایدز (HIV) نوع خاصی از سلول‌های ایمنی (T Cell) آسیب می‌بینند و تعدادشان به شدت کاهش می‌یابد بنابراین این افراد به انواع بیماری‌های عفونی (باکتریایی، قارچی، ویروسی و…) مبتلا می‌شوند و در نهایت نیز به دلیل همین بیماری‌ها جان خود را از دست می‌دهند.
در سرطان‌های خونی همچون لنفوم تعداد لنفوسیت‌ها به دلیل تکثیر بی‌رویه آنها افزایش پیدا می‌کند.
آخرین دسته از سلول‌های خونی که نقص آنها را مورد بررسی قرار می‌دهیم پلاکت‌ها هستند. وظیفه اصلی پلاکت‌ها نقش مهمی است که در روند انعقاد خون ایفا می‌کنند. بنابراین کاهش تعداد آنها سبب تاخیر یا عدم انجام روند انعقاد خون در بدن می‌شود. این موضوع بسته به شدت آن خود را با علائمی همچون پتشی، پورپورا و خونریزی‌های حجیم نشان می‌دهد.
بالا بودن بیش از حد تعداد پلاکت‌ها نیز سبب منعقد شدن خون در داخل رگ‌ها می‌شود. بدین ترتیب ریسک بروز لخته و ترومبوز و به دنبال آن ایسکمی و سکته، تا حد زیادی افزایش می‌یابد.